این مطلب برای مدیران میانی شرکت‌های صادراتی، کارشناسان بازرگانی با تجربه اولیه، استارتاپ‌های تجاری در مرحله ورود به بازار خارجی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی مدیریت بازرگانی طراحی شده است. افرادی که اصول پایه استانداردها را می‌دانند اما نیاز دارند یاد بگیرند چگونه آن‌ها را در عمل و در زنجیره صادرات به‌کار بگیرند، بیشترین بهره را خواهند برد.
دستاوردهای آموزشی :
- نقش استانداردها در پذیرش کالا در گمرکات و اعتماد خریداران بین‌المللی
- مراحل تطبیق محصول با استانداردهای کشور مقصد پیش از صادرات
- مرور ساده و کاربردی چند استاندارد مهم مثل ISO 9001 و ISO 22000
- راهکارهای بهره‌برداری شرکت‌های کوچک از استانداردها
- طراحی استراتژی فازبندی‌شده برای انطباق تدریجی با الزامات استانداردی
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
چگونه استانداردها بر پذیرش کالا در بازارهای بین‌المللی تأثیر می‌گذارند؟
استانداردها اولین سد و در عین حال اولین گذرگاه صادرات‌اند. کالایی که بدون رعایت استانداردهای مقصد ارسال شود، در گمرک مرجوع یا حتی معدوم خواهد شد. این نه تنها هزینه‌های مستقیم سنگینی به صادرکننده تحمیل می‌کند، بلکه به اعتبار برند آسیب جدی وارد می‌سازد.
در بسیاری از بازارهای معتبر، استانداردها شرط لازم برای ورود به چرخه رقابت هستند. به‌عنوان مثال، اتحادیه اروپا تنها به محصولاتی اجازه ورود می‌دهد که انطباق با استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی آن را داشته باشند.
از طرفی، استانداردها برای خریدار نقش یک گواه اعتماد را ایفا می‌کنند. وقتی مشتری خارجی می‌بیند محصول دارای استاندارد معتبر است، دغدغه‌اش نسبت به کیفیت و ایمنی کاهش می‌یابد.
همچنین رعایت استانداردها ریسک برگشتی‌ها یا شکایات حقوقی را به شدت کاهش می‌دهد. این موضوع به‌خصوص برای شرکت‌های تازه‌کار حیاتی است.
نهایتاً، استانداردها ابزاری برای رقابت‌پذیری بلندمدت هستند. صادرکننده‌ای که به آن‌ها بی‌توجهی کند، دیر یا زود از بازار حذف خواهد شد.
مثال کاربردی: در سال‌های اخیر، بسیاری از صادرکنندگان ایرانی خرما توانستند با رعایت استانداردهای بسته‌بندی و بهداشتی، محصول خود را در سوپرمارکت‌های اروپا عرضه کنند، در حالی که محصولات مشابه بدون استاندارد اجازه ورود پیدا نکردند.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
آشنایی با روند تطبیق کالا با استانداردهای هدف قبل از صادرات
فرآیند تطبیق با استانداردها نباید در لحظه آخر و هنگام بارگیری آغاز شود؛ بلکه باید از مرحله طراحی و تولید در نظر گرفته شود.
اولین گام، شناخت استانداردهای الزامی کشور مقصد است. برخی کشورها فهرست مشخصی از استانداردها را منتشر می‌کنند که صادرکننده باید به آن‌ها مراجعه کند.
مرحله بعد، بررسی وضعیت محصول فعلی و مقایسه آن با الزامات استاندارد مورد نظر است. در اینجا معمولاً نیاز به تغییر در فرمولاسیون، بسته‌بندی یا حتی فرآیند تولید وجود دارد.
سپس، مستندات انطباق باید آماده شود. این مستندات شامل گواهینامه‌ها، گزارش‌های آزمایشگاهی و مدارک کیفیت است که در گمرک یا توسط خریدار درخواست خواهد شد.
نکته کلیدی این است که تطبیق یک محصول با استاندارد، تنها کار بخش فنی یا تولید نیست؛ بلکه تیم بازرگانی و لجستیک نیز باید هماهنگ باشند.
مثال کاربردی: یک تولیدکننده ایرانی لوازم خانگی قبل از صادرات به عراق، با بررسی استانداردهای ایمنی برق در این کشور، توانست تغییرات لازم را در کابل و دوشاخه محصولات ایجاد کرده و از برگشت خوردن محموله جلوگیری کند.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
تحلیل نمونه‌های رایج از استانداردهای بین‌المللی در تجارت کالا
برخی استانداردها در سطح جهانی شناخته‌شده‌اند و رعایت آن‌ها تقریباً برای همه کسب‌وکارها ضروری است.
- ISO 9001 (سیستم مدیریت کیفیت): این استاندارد نشان می‌دهد شرکت شما فرآیندهای منظم و کنترل کیفیت مناسبی دارد. رعایت آن باعث اعتماد بیشتر خریدار به کل زنجیره تأمین می‌شود.
- ISO 22000 (ایمنی مواد غذایی): مخصوص شرکت‌های غذایی و کشاورزی است. این استاندارد تضمین می‌کند محصول از مزرعه تا مصرف‌کننده نهایی از نظر ایمنی تحت کنترل است.
- ISO 14001 (مدیریت زیست‌محیطی): نشان‌دهنده پایبندی کسب‌وکار به حفاظت از محیط زیست است؛ امروزه بسیاری از بازارها شرط همکاری را داشتن این استاندارد می‌دانند.
شناخت این استانداردها به صادرکننده کمک می‌کند اولویت‌های خود را تعیین کرده و سرمایه‌گذاری را هدفمند انجام دهد.
مثال کاربردی: یک کارخانه تولید لبنیات ایرانی با پیاده‌سازی ISO 22000 توانست مجوز صادرات محصولات خود را به کشورهای حوزه خلیج فارس کسب کند.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
چگونه کسب‌وکارهای کوچک می‌توانند از استانداردها بهره ببرند؟
کسب‌وکارهای کوچک معمولاً بودجه محدودی دارند و تصور می‌کنند استانداردها تنها برای شرکت‌های بزرگ قابل اجرا هستند. اما حقیقت این است که استانداردها حتی برای استارتاپ‌ها و کارگاه‌های کوچک نیز مزیت رقابتی ایجاد می‌کنند.
راهکار اول، انتخاب استانداردهای ساده و پایه‌ای است که هزینه و زمان اجرای کمتری دارند. برای مثال، ISO 9001 نقطه شروع مناسبی است.
راهکار دوم، استفاده از مشاوران یا شرکت‌های گواهی‌دهنده محلی است که می‌توانند فرآیند را ساده‌تر کنند.
راهکار سوم، اجرای تدریجی استانداردها در بخش‌های کلیدی کسب‌وکار است، به‌جای پیاده‌سازی هم‌زمان در کل سازمان.
نکته مهم دیگر، استفاده از استانداردها به‌عنوان ابزار بازاریابی است. حتی یک گواهی ساده می‌تواند در مذاکرات تجاری اعتماد خریدار را جلب کند.
مثال کاربردی: یک کارگاه کوچک تولید زعفران در خراسان توانست با دریافت گواهی بسته‌بندی مطابق استانداردهای اروپا، محصول خود را به بازار آلمان صادر کند؛ در حالی که پیش‌تر تنها در بازار داخلی فعالیت داشت.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
تدوین استراتژی انطباق تدریجی با استانداردها برای ورود به بازار جهانی
برای بسیاری از شرکت‌ها، اجرای هم‌زمان تمام استانداردهای مورد نیاز غیرممکن است. به همین دلیل باید یک استراتژی تدریجی طراحی شود.
گام اول، شناسایی بازار هدف و استانداردهای حیاتی آن است. برای مثال، اگر قصد صادرات مواد غذایی به اروپا دارید، ISO 22000 باید در اولویت باشد.
گام دوم، انتخاب استانداردهای پایه‌ای و اجرایی‌کردن آن‌ها در فاز اول است. این مرحله معمولاً هزینه کمتر و بازدهی سریع‌تر دارد.
گام سوم، تدوین برنامه زمان‌بندی برای اخذ گواهینامه‌های پیچیده‌تر است. این کار می‌تواند طی یک تا سه سال انجام شود.
گام چهارم، ایجاد تیم داخلی یا استخدام مشاور برای مدیریت فرآیند انطباق است.
گام آخر، استفاده از استانداردها در بازاریابی و برندینگ شرکت است. مشتریان خارجی به‌سرعت متوجه خواهند شد که شما برنامه‌ریزی بلندمدت و ساختار حرفه‌ای دارید.
مثال کاربردی: یک شرکت نوپای تولید فرش ماشینی در کاشان با اجرای ISO 9001 در فاز اول و سپس برنامه‌ریزی برای ISO 14001 توانست به تدریج وارد بازار ترکیه و بعد اروپا شود.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
پیش‌نیازهای مطالعه این مقاله
برای درک بهتر کاربردهای عملی استانداردها در صادرات، توصیه می‌شود ابتدا مقالات زیر در سامانه سجما مطالعه شوند:
- [استانداردهای بین‌المللی تجاری چیستند؟ راهنمای ساده برای درک اصول پایه]
- [آشنایی با مقدمات لجستیک و زنجیره تأمین در صادرات و واردات]
مطالعه این منابع به شما کمک می‌کند پیش‌زمینه‌ای روشن داشته باشید و مطالب سطح متوسط این مقاله را بهتر درک و در عمل پیاده کنید.
