این مقاله برای کسانی طراحی شده است که در ابتدای مسیر صادرات قرار دارند و می‌خواهند درک درستی از هزینه‌های حمل داخلی و بین‌المللی کسب کنند. گروه هدف شامل مدیران نوپا در تجارت خارجی، صاحبان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs)، کارشناسان بازرگانی تازه‌کار، دانشجویان رشته بازرگانی بین‌الملل، و استارتاپ‌هایی است که قصد دارند صادرات را در مدل تجاری خود بگنجانند.
دستاوردهای آموزشی :
- تفاوت حمل داخلی و حمل بین‌المللی چیست؟
- چه هزینه‌هایی در فرآیند حمل کالا از کارخانه تا مقصد نهایی دخیل هستند؟
- چگونه می‌توان نرخ حمل را به‌صورت ابتدایی تخمین زد؟
- چه عواملی نرخ حمل داخلی یا خارجی را افزایش یا کاهش می‌دهند؟
- یک تمرین کاربردی برای برآورد هزینه حمل در دو مسیر مختلف انجام می‌دهید.
تعریف حمل داخلی و حمل بین‌المللی و تفاوت‌های کلیدی آن‌ها
در زنجیره صادرات، حمل‌ونقل به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: حمل داخلی و حمل بین‌المللی. حمل داخلی به جابه‌جایی کالا از محل تولید (مثلاً کارخانه یا انبار) تا نقطه‌ای مانند گمرک یا پایانه صادراتی گفته می‌شود. در مقابل، حمل بین‌المللی به انتقال کالا از کشور مبدأ به کشور مقصد از طریق زمینی، دریایی، هوایی یا ریلی اطلاق می‌شود.
تفاوت اصلی این دو در مقیاس، هزینه، مسئولیت‌ها و طرف‌های درگیر است. در حمل داخلی معمولاً شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، باربری‌ها و رانندگان محلی نقش دارند، در حالی که در حمل بین‌المللی شرکت‌های فورواردر، خطوط کشتیرانی و کارگزاران بین‌المللی وارد عمل می‌شوند.
درک این تفکیک به صادرکننده کمک می‌کند تا نقاط هزینه‌زا را شناسایی کند و برای کاهش هزینه‌ها برنامه‌ریزی بهتری داشته باشد.
همچنین نوع قرارداد فروش (مثلاً FOB یا CIF) تعیین می‌کند کدام بخش از حمل‌ونقل به‌عهده فروشنده است.
نکته کاربردی: آشنایی دقیق با مفاهیم Incoterms نقش کلیدی در تعیین محدوده مسئولیت‌ها در حمل دارد. برای مطالعه بیشتر، مقاله پیش‌نیاز ما در دسته [قوانین اینکوترمز در صادرات] را مطالعه کنید.
آشنایی با انواع هزینه‌های حمل در زنجیره صادرات
هزینه‌های حمل کالا تنها محدود به کرایه کامیون یا کشتی نیستند. در واقع، زنجیره حمل شامل مجموعه‌ای از هزینه‌هاست که باید دقیقاً شناسایی و محاسبه شوند.
برخی از این هزینه‌ها عبارتند از:
- کرایه حمل داخلی (از کارخانه تا گمرک)هزینه بارگیری و تخلیه
- هزینه‌های ترمینالی و انبارداری
- کرایه حمل بین‌المللی
- هزینه سوخت، بیمه حمل و کارمزدهای واسطه‌گری
شناخت دقیق این هزینه‌ها به صادرکننده کمک می‌کند تا از دام هزینه‌های پنهان جلوگیری کند و در مذاکره با خریدار یا تأمین‌کننده خدمات حمل، دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر عمل کند.
مثال عملی: تصور کنید در قرارداد فروش شما بند FOB بندرعباس ذکر شده؛ شما مسئول هزینه حمل داخلی و بارگیری روی کشتی هستید. در این حالت باید کرایه کامیون، هزینه باسکول، انبار گمرک و بارگیری در بندر را در نظر بگیرید.
بررسی اجزای تشکیل‌دهنده قیمت حمل داخلی (از کارخانه تا گمرک)
برای برآورد هزینه حمل داخلی باید اجزای زیر را بررسی کنید:
- فاصله بین مبدا کالا و گمرک یا بندر خروجی
- نوع وسیله نقلیه مورد نیاز (وانت، کامیون، تریلی، کفی و…)
- بارگیری (توسط جرثقیل یا نیروی انسانی؟)
- شرایط خاص بار (یخچالی، حساس، حجیم و…)
- هزینه‌های توقف و خواب کامیون
- عوارض جاده‌ای یا پلیس‌راه‌ها
نکته کاربردی: نرم‌افزارهایی مانند سامانه جامع انبارها و برخی پلتفرم‌های حمل‌ونقل آنلاین می‌توانند به برآورد دقیق هزینه حمل داخلی کمک کنند.
مروری ساده بر عوامل مؤثر در نرخ حمل بین‌المللی
در حمل بین‌المللی، نرخ کرایه تابع متغیرهای متعددی است:
- نوع حمل (دریایی، هوایی، زمینی یا ریلی)
- نوع کانتینر یا پالت‌بندی کالا
- وزن و حجم کالا (CBM – Cubic Meter)
- فصل‌های شلوغ یا کم‌تقاضا (Peak Season)
- مبدأ و مقصد حمل
- هزینه سوخت و نوسانات ارزی
همچنین توافق شما با فورواردر و اینکه حمل FCL (کانتینر کامل) یا LCL (حمل خرده‌بار) باشد، نقش زیادی در نرخ نهایی دارد.
مثال: حمل دریایی از بندرعباس به بندر جبل‌علی معمولاً ارزان‌تر از حمل هوایی به دوبی است؛ اما در مورد کالاهای فاسدشدنی یا حساس، حمل هوایی توجیه‌پذیرتر است.
تمرین: برآورد اولیه هزینه حمل برای یک محموله فرضی در دو مسیر
فرض کنید می‌خواهید یک محموله ۵ تنی از تهران به بندرعباس حمل کرده و از آنجا به بندر کراچی در پاکستان صادر کنید.
- حمل داخلی:
- فاصله: حدود ۱۲۰۰ کیلومتر
- کرایه کامیون ۵ تن: حدود ۱۵ میلیون تومان (با احتساب هزینه توقف، بارگیری و خواب)
- حمل بین‌المللی:
- حمل دریایی از بندرعباس به کراچی (LCL): حدود ۳۰۰ دلار آمریکا
جمع‌بندی: هزینه کلی حمل این محموله حدوداً برابر با ۱۵ میلیون تومان + ۳۰۰ دلار خواهد بود. این محاسبه به شما کمک می‌کند قیمت فروش صادراتی خود را به‌درستی تعیین کنید.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
پیش‌نیازهای مفهومی برای درک بهتر این مقاله
برای درک بهتر مفاهیم حمل‌ونقل، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا مقاله سطح مبتدی دسته «مفاهیم پایه صادرات» و همچنین مقاله «آشنایی با اینکوترمز در قراردادهای صادراتی» از سامانه سجما را مطالعه کنید.
لینک داخلی پیشنهادی:
در این مقاله آموزش می‌دهیم که هزینه حمل داخلی و بین‌المللی در صادرات چیست، چه عواملی روی نرخ‌ها اثر می‌گذارد و چگونه می‌توانید برآورد اولیه دقیقی انجام دهید. مناسب برای مبتدیان حوزه تجارت بین‌الملل.
