این مقاله ویژه‌ی کارآفرینان، مدیران تازه‌وارد به عرصه صادرات، استارتاپ‌های نوظهور، کارشناسان بازرگانی مبتدی و دانش‌آموختگان رشته‌های مرتبط با تجارت بین‌الملل است که قصد دارند اولین تجربه‌های خود را در عقد قرارداد صادراتی و دریافت مجوزهای لازم به‌دست آورند. اگر نمی‌دانید از کجا شروع کنید و چه نکات حقوقی یا قانونی برای صادرات کالا اهمیت دارد، این مقاله نقطه شروع مناسبی برای شماست.
دستاوردهای آموزشی:
- تعریف ساده قرارداد صادراتی و نقش آن در تضمین امنیت همکاری
- اجزای ضروری یک قرارداد صادراتی استاندارد
- معرفی مجوزهای عمومی و پایه‌ای موردنیاز برای صادرات
- شناخت اشتباهات حقوقی رایج و نحوه جلوگیری از آن‌ها
- چگونگی استعلام و دریافت مجوزهای مربوط به کالا، کشور مقصد، و روش حمل
- آشنایی با مراجع اصلی صدور مجوزهای صادراتی در ایران
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
چرا قرارداد صادراتی مهم است؟ ضرورت وجود قرارداد در تجارت بین‌الملل
در دنیای تجارت بین‌الملل، هر همکاری بدون قرارداد، مساوی با پذیرش ریسک‌های بالا و احتمال بروز اختلافات جدی است. یک قرارداد صادراتی، نقش ستون فقرات قانونی رابطه تجاری شما با خریدار خارجی را ایفا می‌کند.
در سطح مبتدی، بسیاری از صادرکنندگان تصور می‌کنند ارسال پیش‌فاکتور یا مکاتبه ایمیلی کافی است؛ اما بدون قرارداد رسمی، اثبات تعهدات طرفین در صورت بروز مشکل بسیار دشوار است.
قرارداد صادراتی می‌تواند چارچوب‌های زیر را شفاف کند:
- شرایط پرداخت و تحویل
- تعهدات فنی، مالی و خدماتی طرفین
- شیوه حل اختلاف و مرجع قضایی
- جریمه‌ها و خسارت‌ها در صورت نقض قرارداد
مثال کاربردی: یک صادرکننده زعفران ایرانی که قرارداد رسمی نداشت، پس از ارسال کالا به هند و دریافت نکردن کامل مبلغ، نتوانست هیچ‌گونه پیگیری مؤثری انجام دهد، زیرا مدرک الزام‌آوری برای تعهدات طرف خارجی نداشت.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
اجزای اصلی قرارداد صادراتی چیست؟ آشنایی با ساختار یک قرارداد پایه صادرات
یک قرارداد صادراتی در ساده‌ترین حالت باید شامل ۸ جزء اصلی باشد. آشنایی با این اجزا برای هر صادرکننده مبتدی ضروری است:
-
مشخصات کامل طرفین قرارداد
-
توصیف دقیق کالا (نام، کد تعرفه، استانداردها)
-
مبلغ قرارداد و ارز پرداختی
-
شرایط پرداخت (نقدی، LC، اعتباری و…)
-
شرایط حمل و تحویل (اینکوترمز)
-
مدارک مورد نیاز جهت ترخیص و گمرک مقصد
-
شیوه حل اختلاف و مرجع داوری یا رسیدگی حقوقی
-
امضای رسمی طرفین با مهر و تاریخ مشخص
نکته مهم: برای قراردادهای ساده صادراتی در مرحله اول، می‌توانید از «نمونه قراردادهای استاندارد اتاق بازرگانی» استفاده کنید، اما در گام‌های بعدی توصیه می‌شود از مشاور حقوقی صادرات بهره بگیرید.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
چه مجوزهایی برای شروع صادرات لازم است؟ شناخت مجوزهای عمومی صادراتی
یکی از پیش‌نیازهای صادرات، دریافت مجوزهای لازم از مراجع قانونی داخلی است. در سطح مبتدی، سه نوع مجوز اصلی وجود دارد که باید با آن‌ها آشنا باشید:
-
کارت بازرگانی: مجوز اصلی برای انجام صادرات یا واردات
-
مجوز کالایی: برخی کالاها نیاز به مجوز خاص از وزارت جهاد، بهداشت یا صنعت دارند
-
مجوز مقصد: برای برخی کشورها، صادرات کالا مشمول محدودیت یا نیازمند هماهنگی سیاسی یا ارزی است
همچنین مجوزهایی مانند گواهی استاندارد، گواهی بهداشت، و گواهی مبدا نیز برای ورود کالا به گمرکات خارجی الزامی است.
مثال: صادرات خرما به چین بدون گواهی قرنطینه نباتی امکان‌پذیر نیست و صادرات آن بدون این مدرک از سوی گمرک ایران متوقف می‌شود.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
اشتباهات رایج صادرکنندگان تازه‌کار ،چه اشتباهاتی را باید از آن دوری کنید؟
تجربه نشان داده بسیاری از صادرکنندگان تازه‌کار به دلیل ناآگاهی از الزامات حقوقی، دچار ضررهای سنگین شده‌اند. برخی اشتباهات متداول عبارت‌اند از:
- ارسال کالا بدون قرارداد یا اسناد رسمی
- اعتماد کامل به خریدار بدون گرفتن پیش‌پرداخت یا تضمین
- بی‌توجهی به مجوزهای خاص کالای صادراتی
- نداشتن آگاهی از شرایط اینکوترمز و هزینه‌های پنهان
- استفاده از کانال‌های غیررسمی برای حمل یا انتقال وجه
نکته آموزشی: قبل از هرگونه ارسال کالا، حتماً چک‌لیست زیر را مرور کنید:
- قرارداد مکتوب امضا شده
- اسناد بانکی و حمل آماده
- مجوزها و مدارک گمرکی تکمیل
- تأییدیه‌های خریدار برای تحویل کالا
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
چگونه مجوزهای صادراتی را دریافت کنیم؟ فرآیند استعلام، دریافت و بررسی مجوزها
دریافت مجوزهای صادراتی برای مبتدیان ممکن است گیج‌کننده باشد، اما با شناخت مسیر قانونی، می‌توان این فرایند را ساده کرد. مراحل اصلی عبارت‌اند از:
-
دریافت کارت بازرگانی از طریق اتاق بازرگانی محل
-
بررسی نوع کالا و استعلام از وزارت مرتبط (جهاد، صمت، بهداشت)
-
ثبت درخواست مجوز در سامانه جامع تجارت (www.ntsw.ir)
-
دریافت تأییدیه‌ها و گواهی‌ها از مراجع ذی‌صلاح
-
بارگذاری مدارک در سامانه گمرک جهت اظهار صادراتی
مثال کاربردی: اگر کالای شما دارویی است، باید از سازمان غذا و دارو مجوز صادرات بگیرید، سپس مدارک را در سامانه جامع تجارت ثبت و بعد برای اظهار به گمرک ارسال کنید.
سجما – سامانه جامع مشارکت های اقتصادی
پیش‌نیاز مطالعه این مقاله
برای درک بهتر این مقاله، مطالعه مقاله سطح آمادگی برای صادرات – مبتدی با عنوان «اولین گام برای صادرات: چگونه برای ورود به تجارت بین الملل آماده شویم ؟» پیشنهاد می‌شود. در آن مقاله با مفاهیم پایه‌ای کارت بازرگانی، ثبت سفارش، و ساختار قانونی صادرات آشنا می‌شوید و ذهن شما برای ورود به موضوع قرارداد و مجوز آماده می‌شود.
